എ ഡി 395-ൽ പൗരസ്ത്യ-പാശ്ചാത്യ റോമാസാമ്രാജ്യങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള പിളർപ്പ്‌ പൂർണ്ണമായി.
അതോടെ ബൈസാൻ തിയം ഒരു പ്രതേക രാഷ്ട്രവുമായി.
പുതിയ തലസ്ഥാനമായ കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിൾ നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടിടത്തു ബൈസാൻ തിയം എന്ന പഴയ ഒരു ഗ്രീക്ക്‌ കോളനി ഉണ്ടായിരുന്നു.
ആ സ്ഥലത്തിന്റെ പേരിൽ നിന്നുമാണു പുതിയ രാഷ്ട്രത്തിന്ന് ബൈസാൻ തിയം എന്ന പേരു കിട്ടിയതു.
ബൈസാൻ തിയക്കാർ രെമായോയ്‌ എന്നാണു സ്വയം വിളിച്ചതു; അവരുടെ രാജ്യത്തെ "രെമയോയ്‌ സാമ്രാജ്യം" എന്നും,ബൈസാൻ തിയത്തിലെ ജനങ്ങൾ പല ഗോത്രത്തിൽ പെട്ടവരായിരുന്നു.
ഗ്രീക്ക്‌ കാരും പൗരസ്ത്യദേശത്തെ നിരവധി ഗോത്രങ്ങളും ഗ്രീക്‌ സംസ്കാരത്തിന്ന് വിധേയരായ നിരവധി ഗോത്രങ്ങളും ഇതിൽ പെടുന്നു.എങ്കിലും ,മുഖ്യ ഭാഷ ഗ്രീക്ക്‌ ആയിരുന്നു.
7-ആം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഇത്‌ ഔദ്യോഗികഭാഷയുമായി.
അടിമപ്പണിയിൽ അടിയുറച്ച അടിമ സമ്പത്ഘടനയുടെ തകർച്ചമൂലം പാശ്ചാത്യ സാമ്രാജ്യത്തിന്ന് സംഭവിച്ച ശിഥിലീകരണപ്രക്രിയ തടയുന്നതിൽ ബൈസാൻ തിയം വിജയിച്ചു.
ബൈസാൻ തിയം സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ ഊർജ്ജസ്വലലതയുടെ രഹസ്യം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നതു അതിന്റെ സാമൂഹ്യ-സാമ്പത്തിക ഘടനയിലായിരുന്നു.
പാശ്ചാത്യസാമ്രാജ്യത്തിൽ നിന്ന് വിപരീതമായി കൃഷിയിൽ (അതായത്‌ വൻ ഭൂവുടമകളുടെ ഭൂ എസ്റ്റേറ്റുകളിൽ)അടിമപ്പണി താരതമ്യേന കുറവായിട്ടാണു ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടത്‌.
അടിമകൾ ,അവരുടെ സ്വന്തമായ ഉപകരണങ്ങളുടേയും അവരുടെ സ്വന്തമായ ചെറുതുണ്ടു ഭൂമിയുടേയും ഉടമകളായി കഴിയുവാൻ ദീർഘകാലമായി അനുവദിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു.
അവയില്ലാതെ അവരെ വിൽക്കുക സാധ്യവുമല്ലായിരുന്നു.അതായത്‌ ,അടിമകൾക്ക്‌ "കോളനി"യുടെ അതേ പദവിയാണുണ്ടായിരുന്നത്‌.
'കോളനി'കൈവശഭൂമിയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലുള്ള കൃഷി ബൈസാൻ തിയത്തിൽ പശ്ചിമ സാമ്രാജ്യത്തിനേക്കാൾ കൂടുതൽ വേരൂന്നിയിരുന്നു.
ഭൂമി പാട്ടത്തിന്നു കൊടുക്കുന്നത്‌ ,വിശേഷിച്ചും ദീർഘകാല വ്യവസ്ഥയിൽ ,ഒരു സാധാരണ നടപടിയായി തീർന്നു.
ഭൂ ബന്ധങ്ങൾ ക്രമേണ പരമ്പരാഗതവുമായി തീർന്നു.പശ്ചിമ സാമ്രാജ്യത്തെ അപേക്ഷിച്ച്‌ വളരെ കൂടുതൽ ചെറുകിട സ്വതന്ത്ര -കൈവശഭൂമിയും സ്വതന്ത്ര കർഷക കമ്യൂണുകളും ബൈസാൻ തിയത്തിൽ നിലനിന്നു.
ബൈസാൻ തിയത്തിന്റെ ഭദ്രതയെ അനുകൂലിച്ച മറ്റൊരു ഘടകം അവരെടെ സമ്പുഷ്ടമായ ഭൂമി ബാർബേറിയരുടെ ആക്രമണത്തിന്ന് താരതമ്മ്യേന കുറച്ചു മാത്രമേ വിധേയമായിള്ളൂ എന്നതാണ്.
വൻ നഗരങ്ങളും വ്യാപാര കേന്ദ്രങ്ങളും-വിശേഷിച്ചും ബോസ്‌ പൊറസ്സിന്റെ തീരത്തുള്ള കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിൾ ,സിറിയയിലെ ആന്റിയോക്ക്‌ ,ഈജിപ്തിലെ അലക്സാൻ ഡ്രിയ എന്നിവ- സാമ്രാജ്യത്തിന്ന് വിപുലമായ വാണിജ്യ ബന്ധങ്ങളും കയറ്റുമതി വ്യാപാരം വികസിപ്പിക്കാനുള്ള സാദ്ധ്യതകളും ഉറപ്പാക്കി.
യൂറോപ്പും പൂർവ്വപ്രദേശ രാജ്യങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ഒരു വ്യാപാര കണ്ണി എന്ന നിലയിൽ ബൈസാൻ തിയം അനുഭവിച്ചു പോന്ന പങ്കും അതിന്ന് മറ്റൊരു പ്രധാനമേന്മയായിരുന്നു.
നാലും അഞ്ചും ആറും നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ ബൈസാൻ തിയത്തിൽ ,അടിമ-ഉടമ സമൂഹം ക്രമേണ അന്തർദ്ധാനം ചെയ്യുകയും ഫ്യൂഡൽ ബന്ധങ്ങൾ ക്രമമായി വികസിക്കുകയും ചെയ്തു.
ബാർബേറിയരുടെ കടന്നാക്രമണങ്ങൾ പാശ്ചാത്യ രാജ്യത്തിലെ സൈനികവും ഉദ്യോഗസ്ഥ മേധാവിത്വപരമായ പഴയ സംവിധാനങ്ങളുടെ തകർച്ചക്ക്‌ വഴി തെളിച്ചു.
ബൈസാൻ തിയത്തിൽ മുൻ കേന്ദ്രീകൃത അധികാര ഘടനയുടെ ചട്ടക്കൂടിന്നുള്ളിൽ ഫൂഡൽ പരിവർത്തനം നടക്കുകയായിരുന്നു.
മുൻ അടിമ ഉടമകൾ ശക്തരായ ഫൂഡൽ ഉടകളായി മാറിയപ്പോൾ കേന്ദ്രീകൃത ഉദ്യോഗസ്ഥ മേധാവിത്വത്തിൽ യാതോരു മാറ്റവും വന്നില്ല.
വാസ്തവത്തിൽ ഒരു സ്വേച്ഛാപര ഭരണകൂടത്തിന്നുള്ള മാതൃകാപരമായ അടിസ്ഥാനമായി വർത്തിക്കുകയാണ് ചെയ്തതു.
ഓരോ ഫ്യൂഡൽ പ്രഭുവും അവരുടെ പുതിയ പദവിയും അവരുടെ അധികാരവും പ്രവിശ്യകളിൽ ദൃഡീകരിച്ചമുറക്ക്‌ ,അവരുടെ സ്വാധീനം ആവുന്നത്ര പരിമിതപ്പെടുത്തുവാൻ വേണ്ട നടപടികൾ സാമ്രാജ്യ ഗവർമന്റ്‌ സ്വീകരിച്ചു.
അവർ സ്വകാര്യ പട്ടാളത്തെ പോറ്റുന്നതും അവരുടെ ഭൂ എസ്റ്റേറ്റുകളിൽ തടവറകൾ ഉണ്ടാക്കുന്നതും നിരോധിക്കപ്പെട്ടു.
അടിമത്ത കാലത്തെ സാമൂഹ്യശ്രേണി അപ്പടി നിലനിർത്തുവാൻ ഗവർമന്റ്‌ ശ്രമിച്ചു.എന്നാൽ പട്ടാളക്കാരുടെ പദവിയിലേക്കുള്ള അടിമകളുടെ മാറ്റം അനുവദിക്കുവാൻ പലപ്പോഴും അത്‌ ബാദ്ധ്യസ്ഥമായിരുന്നു.
കഴിഞ്ഞകാലത്തിന്റേതായ ഒരു വ്യവസ്ഥ കുത്തിപൊക്കി നിർത്താൻ ശ്രമിച്ചതിൽ നിന്നും ഭരണ കൂടത്തിന്റെ പിൻ തിരിപ്പൻ സ്വഭാവം വ്യക്തമായിരുന്നു.
വിശേഷിച്ചും ജസ്റ്റീനിയൻ ഒന്നാമന്റെ ഭരണ കാലത്ത്‌(527-565).ഈ ഭരണാധികാരി അതി സമർത്ഥനായ ഒരു രാഷ്ട്രീയ നേതാവും രാജ്യതന്ത്രജ്ഞനുമായിരുന്നു.
ജസ്റ്റീനിയന്റെ ഭരണകാലത്ത്ബൈസാൻ തിയം അതിന്റെ പ്രശക്തിയുടെ ഉച്ചകോടിയിലെത്തി.
ജസ്റ്റീനിയന്റെ നിർദ്ദേശമനുസരിച്ചു തയ്യാറാക്കപെട്ട സിവിൽ നിയമ സംഹിത ചക്രവർത്തിക്ക്‌ അനിയന്ത്രിതമായ അധികാരം നൽകുകയും സഭയുടേയും സ്വകാര്യ സ്വത്തിന്റേയും പ്രത്യേകാവകാശങ്ങൾ സംരക്ഷിക്കുകയും നിലവിലുള്ള വ്യവസ്ഥകൾ സ്ഥിരീകരിക്കുകയും അടിമകൾക്കും 'കോളനി'കൾക്കുമുള്ള എല്ലാ അവകാശങ്ങളും നിഷേധിക്കുകയും ചെയ്തു.
ജസ്റ്റീനിയന്റെ നയങ്ങൾ വിവിധജന വിഭാഗങ്ങൾക്കിടയിൽ വലിയ അസംതൃപ്തി ഉളവാക്കി.
കലാപത്തിന്റെ ഒരു വേലിയേറ്റം സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ പലഭാഗങ്ങളിൽ പൊങ്ങി മറിഞ്ഞു.കോൺസ്റ്റാന്റിനോപ്പിളിലെ കലാപം വിശേഷിച്ചും ഗുരുതരമായിരുന്നു.
'കീഴടക്കുക'എന്ന് അർത്ഥമുള്ള 'നീക്കാ' എന്ന പേരു അതു നേടി. ഈ കലാപം അടിച്ചമർത്തിയ ശേഷം ,ജസ്റ്റീനിയൻ തന്റെ ശ്രദ്ധ വിദേശ നയമണ്ഡലത്തിലെ വിപുലമായ പദ്ധതികളിലേക്ക്‌ തിരിച്ചു.
ഇറ്റലിയിലും സ്പെയിനിലും ആഫ്രിക്കയിലും അദ്ദേഹം നേടിയ വിജയങ്ങൾ കേവലം പൂഴിമണ്ണിലുയർത്തിയതാണെന്ന് അതിവേഗം തെളിഞ്ഞു.
ജസ്റ്റീനിയന്റെ പിൻ തുടർച്ചക്കാരുടെ ഭരണകാലത്തു.ബൈസാൻ തിയം പിടിച്ചടക്കിയ ഭൂപ്രദേശങ്ങളിൽ പലതും നഷ്ടപ്പെട്ടു.മാത്രമല്ല ,ബൈസാൻ തിയംഭൂപ്രദേശം തന്നെ ബാർബേറിയന്മാരുടെ കടന്നാക്രമണത്തിന്ന് വിദേയമായി ;ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടിൽ സിറിയ,പാലസ്റ്റൈൻ ,ഈജിപ്ത്‌ എന്നീരാജ്യങ്ങൾ അറബികൾ പിടിച്ചെടുത്തു
ബാർബേറിയൻസമൂഹം ;
ബാർബേറിയൻ നേതാക്കൾ പുതുതായി പിടിച്ചടക്കിയ ഭൂ പ്രദേശത്തോ റോമാക്കാരിൽ നിന്നും തിരികെ പിടിച്ച ഭൂമിയിലോ വാസമുറപ്പിച്ചപ്പോൾ അവർ സ്വഭാവികമായും അവരുടെ ആചാരങ്ങളും കമ്യൂണുകളും ഒപ്പം കൊണ്ടുവന്നു.
പക്ഷെ ,ഈ പിടിച്ചടക്കപ്പെട്ട നാടുകളിൽ നേരത്തെ വസിച്ചിരുന്നവർ വർഗ്ഗ സമൂഹത്തിൽ പെട്ടവരായിരുന്നു.;
റോമാക്കാരോടൊപ്പം അടിമകളും 'കോളൊനി'യുമുണ്ടായിരുന്നു.
അത്തരമൊരു സമൂഹത്തിന്റെ ഭരണത്തിന്നു പഴയ നടപടികൾ മതിയായിരുന്നില്ല.
താമസിയാതെ ബാർബേറിയൻ സമൂഹത്തിന്റെ സംയോഗം നഷ്ടപ്പെടുകയും അതിൽ വർഗ്ഗ സ്വഭാവം വളരുകയും ചെയ്തു.
ഇതിന്റെ വിശദാംശങ്ങൾ പിന്നീട്‌ പരിശോധിക്കാം .
ഈ വികാസങ്ങളെല്ലാം കൂടി ചേർന്നു ബാർബേറിയൻ സമൂഹത്തിൽ മാറ്റങ്ങൾ വരുത്തുകയും അവ രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ രൂപീകരണത്തിന്ന്‌ വഴി തെളിക്കുകയും ചെയ്തു .
രാജ്യം പിടിച്ചടക്കിയവർക്ക്‌ പട്ടാളവും ,ഭരണപരവും നിയമ പരവും മറ്റുമായ കർമോപാധികളും ആവശ്യമായിരുന്നു.
ഇവ ഉണ്ടായപ്പോഴേക്കും കൂടുതൽ സങ്കീർണ്ണമായ ഒരു ഭരണ സംവിധാനത്തിന്റെ ആവശ്യകത ഉയർന്നു.
വിശേഷിച്ചും പിടിച്ചടക്കപ്പെട്ട ജനതയെ അധീനതയിൽ വെയ്കുവാനും ,അവരിൽ നിന്നു കപ്പം പിരിക്കുവാനും ക്രമസമാധാനം പുലർത്തുവാനും ഭരണം ശ്രമിച്ചു.
ഇതിനകം തന്നെ സമൂഹം ചൂഷിതരും ചൂഷകരും അടങ്ങുന്നതായി ത്തീരുകയും ചെയ്തു.
ഈ ഫ്യൂഡലീകരണ പ്രക്രിയ എന്തായിരുന്നു?
പുതിയ ബാബേറിയൻ രാഷ്ട്രങ്ങളിൽ അത്‌ എങ്ങിനെ സംഭവിച്ചു?
ആ ചോദ്യത്തിന്ന്‌ ചുരുക്കത്തിൽ മറുപടി പറയാവുന്നതാണ്‌.
ഫ്യൂഡൽ പ്രഭുക്കൾ ഭൂമി ഏറ്റെടുത്തപ്പോൾ അദ്ധ്വാനിക്കുന്ന ജനത അവരുടെ ആശ്രിതരായി ;
അടിയാന്മാരെന്ന നിലയിൽ ഒരിക്കൽ അവർ പണിയെടുക്കാൻ ആരംഭിച്ചതോടെ അവരുടെ അധ്വാനമോ അതെല്ലെങ്കിൽ അവരുടെ ഉൽപന്നത്തിന്റെ ഒരു ഭാഗമോ ഫ്യൂഡൽ പ്രഭുക്കൾക്ക്‌ നൽകാൻ അവർ ബാദ്ധ്യസ്ഥരായി .
ഫ്യൂഡൽ പ്രഭുക്കളുടെ ഭൂ ഉടമസ്ഥത അധ്വാനിക്കുന്ന ജനതയുടെഫ്യൂഡൽ ആശ്രിതത്വം,
ഭരണവർഗ്ഗത്തിന്ന്‌ വെറുമ്പാട്ടം നൽകാനുള്ള അവരുടെ ബാധ്യത-ഇതൊക്കെയായിരുന്നു ഫ്യൂഡലീകരണ പ്രക്രിയയിൽ നിന്നുളവായ സാമൂഹ്യ പ്രതിഭാസങ്ങൾ ,
പക്ഷെ ഇവ ഇപ്പോൾ എങ്ങിനെ സംഭവിച്ചു?
ബാർബേറിയൻ ഗോത്രങ്ങളെ നയിച്ചതു അവരുടെ നേതാവായിരുന്നു.
ഗോത്ര നേതാവിന്റെ പുതിയ ഭൂ പ്രദേശങ്ങൾ പിടിച്ചടക്കിയാൽ ,ഭൂമിയിൽ ഏറിയ പങ്കും നേതാവ്‌ തന്റെ അനുചരന്മാർക്ക്‌ വിഭജിച്ചു കൊടുക്കുമായിരുന്നു.
പലപ്പോഴും റോമൻ കുലീനരുടെ വൻ കിട എസ്റ്റേറ്റുകൾ ,അടിമകളും 'കോളൊനി'യുമടക്കം അവർക്കിങ്ങനെ നൽകപ്പെട്ടു.
ഗോത്രത്തിലെ മറ്റു സ്വതന്ത്ര അംഗങ്ങൾക്ക്‌ അവരുടെ ആദ്യ പാർപ്പിട സ്ഥലത്ത്‌ അവർ അനുഭവിച്ചുപോന്ന ഭൂമി സംബന്ധമായ അവകാശങ്ങൾക്കനുസരിച്ചും ഭൂമി നൽകപ്പെട്ടു.
കുലങ്ങളുടെ ഘടകങ്ങൾ ഗ്രാമ കമ്യൂണുകളിലാണ്‌ ജീവിച്ചിരുന്നത്‌;ഓരോ വലിയ കുടുംബവും ഒരു ഭൂമിയുടെ കൈവശാവകാശം പരമ്പരാഗതമായി അനുഭവിച്ചു പോന്നു;
ഇതിൽ അവരുടെ വീടും ,കന്നുകാലികൾക്കുള്ള ഒരു വളപ്പും കൃഷി ഭൂമിയും ഉൾപ്പെട്ടിരുന്നു.
കമ്യൂണിന്റെ അവശേഷിച്ചഭാഗം -ചെറു വനവും മേച്ചിൽ സ്ഥലങ്ങളും തരിശു ഭൂമിയും ജലാശയങ്ങളും-പൊതു ഭൂമിയായിരുന്നു.വലിയ കൂട്ടുകുടുംബങ്ങൾ ക്രമേണ ചെറിയ ഘടകങ്ങളായി പിരിയുകയും കൈവശഭൂമി അതനുസരിച്ചു ഭാഗിക്കപ്പെടുകയും ചെയ്തു.
ഓരോ ചെറിയ കുടുംബത്തിന്റേയും കാരണവർ തന്റെ കൈവശ ഭൂമിയുടെ പാരമ്പര്യപ്രകാരമുള്ള അവകാശങ്ങളോട്‌ കൂടിയ ഉടമയായി തീർന്നു.
ഗ്രമത്തിലെ മുഴുവൻ പൊതു ഭൂമിയും ഉപയോഗിക്കാനുള്ള അവകാശവും അവർക്കുണ്ടായിരുന്നു.
ഈ ചെറു കർഷകർ ആദ്യമൊക്കെ സ്വതന്ത്രരായിരുന്നു എങ്കിലും ക്രമേണ അവരുടേ ഭൂമിയും സ്വാതന്ത്ര്യവും അവർക്ക്‌ നഷ്ടപ്പെടുകയും വൻ കിട ഭൂവുടമകൾക്ക്‌ സേവനമനുഷ്ടിക്കുന്ന ആശ്രിത കർഷകരോ അടിയാന്മാരോ ആയിതീരുകയും ചെയ്തു.
ബാർബേറിയൻ ഗോത്രങ്ങളുടെ വൻ തോതിലുള്ള കുടിയേറ്റങ്ങളുടേയും ആദ്യ ബാർബേറിയൻ രാഷ്ട്രങ്ങളുടെ സ്ഥാപനത്തിന്റേയും കാലത്തു പുതിയ ഭൂപ്രദേശത്തു വാസമുറപ്പിക്കുവാനും വൻ കിട ഭൂ എസ്റ്റേറ്റുകൾ കൈവശപ്പെടുത്തു വാനും തുടങ്ങിയപ്പോൾ ,
സ്വതന്ത്രനായ സാധാരണകാരന്നു തന്റെ അടിസ്ഥാന കമ്യൂണിലെ സഹാംഗങ്ങളിൽനിന്നു പലപ്പോഴും പിൻ തുണയും സംരക്ഷണവും കിട്ടുക സാദ്ധ്യമായിരുന്നില്ല .
കാരണം,അതു അപ്പോഴേക്കും ദുർബലവും വിഘടിതവുമായി ക്കഴിഞ്ഞിരുന്നു.
ഗോത്ര നേതാവിൽ നിന്നും ഇത്രയും പ്രതീക്ഷിക്കുക സാദ്ധ്യവുമല്ലായിരുന്നു.
അദ്ദേഹം ഇപ്പോൾ പുതുതായി രൂപീകൃതമായ ബാർബേറിയൻ രാഷ്ട്രത്തിന്റെ രാജാവായിരുന്നു.
അവരാകട്ടെ വൻ ഭൂ പ്രദേശങ്ങളുടെ ഭരണം നടത്തുകയും ദൂരം അവരെ അപ്രാപ്യമാക്കുകയും ചെയ്തു.
അക്കാലത്തെ ചെറു കർഷകർ അയാളുടെ സ്വന്തം ജില്ലയിലെ ശക്തരായ ആളുകളിൽ നിന്ന് സംരക്ഷണം നേടാൻ ബാദ്ധ്യസ്ഥനായി തീർന്നു.
ഇവരാകട്ടെ പലപ്പോഴും ഗോത്ര നേതാവിന്റെ സായുധ പരിവാരത്തിലെ മുൻ അംഗങ്ങളായിരുന്നു.ഇവർക്ക്‌ നേതാവ്‌ ,വൻ ഭൂ എസ്റ്റേറ്റുകൾ അനുവദിച്ചു കൊടുത്തിരുന്നു.
സ്വന്തം സായുധ പരിവാരങ്ങളുള്ള ധനികരേയും ചെറു കർഷകർക്ക്‌ ചിലപ്പോൾ ആശ്രയിക്കേണ്ടി വന്നു.
ഇവരാകട്ടെ സ്വന്തം സാഹസികതകൊണ്ടു ഭൂമി പിടിച്ചെടുക്കുകയും സ്വതന്ത്രരായ സാദാരണക്കാരുടെ ഭൂമി വിലക്കു വാങ്ങി അവരുടെ എസ്റ്റേറ്റുകൾ വിപുലപ്പെടുത്തിയവരായിരുന്നു.
ഭൂമി വ്യക്തി സ്വത്തവകാശത്തിന്നു വിദേയമാകുകയും അതു വാങ്ങുകയും വിൽക്കുകറ്റും ചെയ്യാമെന്ന് വരികയും ചെയ്തതോടെ
ഒരു വശത്ത്‌ വൻ കിട ഭൂ എസ്റ്റേറ്റുകളുടെ രൂപീകരണവും മറുവശത്ത്‌ കഷ്ടിച്ചു കഴിഞ്ഞു കൂടാൻ ഉതകുന്ന തുണ്ടു ഭൂമികളുടേയും ഭൂരഹിത കർഷകരുടേയും ആവിർഭാവവും സമയത്തിന്റെ മാത്രം ഒരു പ്രശ്നമായിരുന്നു.
ബാർബേറിയൻ സമൂഹം പിടിച്ചടക്കിയ ഭൂപ്രദേശങ്ങളിൽ പുതിയ രാഷ്ട്രങ്ങൾ പടുത്തുയർത്തിയപ്പോൾ ആ സമൂഹത്തിൽ സംഭവിച്ച പ്രക്രിയ ഇത്തരത്തിലായിരുന്നു. (പ്രഭാത്‌ ബുക്സിന്റെ 'ലോകചരിത്ര'ത്തിൽ നിന്നും പകർത്തിയത്‌)
അഭിപ്രായങ്ങളൊന്നുമില്ല:
ഒരു അഭിപ്രായം പോസ്റ്റ് ചെയ്യൂ